नवी दिल्ली : लेफ्टनंट जनरल मनोज मुकुंद नरवणे यांनी ३१ डिसेंबर रोजी भारतीय लष्कराच्या प्रमुखपदाचा पदभार स्वीकारला. नरवणे यांच्या रूपाने मराठी माणूस देशाच्या लष्कराच्या सर्वोच्चपदी विराजमान झाला आहे. मावळते लष्करप्रमुख बिपिन रावत ३१ डिसेंबर रोजी सेवानिवृत्त झाले. त्यांची नियुक्ती आता लष्कर, हवाई दल आणि नौदल अशा तिन्ही सैन्यदलांचे प्रमुख (सरसेनापती – चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ) म्हणून करण्यात आली आहे.
नरवणे मूळचे पुण्याचे आहेत. त्यांचे शालेय शिक्षण ‘ज्ञानप्रबोधिनी’त झाले आहे. चित्रकलेची आवड जोपासत असतानाच त्यांना लष्करी सेवेचे वेध लागले. महाविद्यालयीन शिक्षणानंतर राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनीत प्रशिक्षण पूर्ण करून ते जून १९८०मध्ये ‘सात सीख लाइट इन्फंट्री’मधून लष्करात दाखल झाले. जम्मू-काश्मीरमधील दहशतवादी कारवायांचा बीमोड करण्यासाठी कार्यरत असलेल्या राष्ट्रीय रायफल्सचे नेतृत्व त्यांनी केले.
आसाम रायफलचे उत्तर-पूर्व विभागाचे इन्स्पेक्टर जनरल, स्ट्राइक कोअरचे दिल्ली क्षेत्रातील जनरल ऑफिसर इन कमांडिंग, लष्कर प्रशिक्षण विभागाचे प्रमुख, महू येथील लष्करी युद्धशास्त्र महाविद्यालयात प्रशिक्षक अशा अनेक पदांची धुरा त्यांनी आतापर्यंत यशस्वीपणे सांभाळली आहे. युद्ध, शांतताकालीन आणि दहशतवादी कारवायांनी धुमसणाऱ्या अशा तिन्ही प्रकारच्या क्षेत्रांत नरवणे यांनी काम केले आहे. प्रत्येक ठिकाणी त्यांनी आपले कौशल्य, वेगळेपण सिद्ध केले. या कामगिरीची वेळोवेळी दखल घेण्यात आली.
नरवणे यांचे वडील मुकुंद हे हवाई दलातील निवृत्त अधिकारी आहेत. तर त्यांच्या दिवंगत आई सुधा या प्रसिद्ध लेखिका आणि आकाशवाणीच्या वृत्तनिवेदक होत्या. मनोज यांच्या पत्नी वीणा यांनी नरवणे यांच्या नियुक्तीच्या ठिकाणी शैक्षणिक क्षेत्रात उल्लेखनीय कार्य केले आहे.
चीनप्रश्नी कामाचा अनुभव
मुकुंद नरवणे यांना चीन सीमाप्रश्नी काम करण्याचा अनुभव आहे. सप्टेंबरमध्ये लेफ्टनंट जनरलपद स्वीकारण्यापूर्वी ते पूर्व विभागाचे प्रमुख होते. लष्कराच्या पूर्व विभागाकडे चीनसोबत असलेल्या चार किलोमीटर सीमेच्या संरक्षणाची जबाबदारी आहे. आपल्या ३७ वर्षांच्या कार्यकाळात जनरल नरवणे यांनी जम्मू-काश्मीरमध्येदेखील काही काळ सेवा बजावली आहे. ते श्रीलंकेत भारतीय शांती सैनिक दलातही सहभागी होते.
‘सीमेवरील आव्हानांचा सामना करण्यासाठी भारतीय लष्कर सज्ज’‘सरसेनापती हे फक्त पद आहे. तो एकटा काम करू शकत नाही. एकत्र काम केले तरच यश मिळते,’ अशी प्रतिक्रिया नवनिर्वाचित सरसेनापती बिपिन रावत यांनी व्यक्त केली. देशाचे पहिले सरसेनापती (चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ) म्हणून बिपिन रावत यांना साउथ ब्लॉकमध्ये गॉर्ड ऑफ ऑनर देण्यात आले. पाक, चीन सीमेवरील आव्हानांचा सामना करण्यासाठी भारतीय लष्कर सज्ज असल्याचेही ते म्हणाले.
‘जे सैनिक कडाक्याच्या थंडीतही देशसेवा करत आहेत त्यांचे मी अभिनंदन करतो. देशसेवा करण्यासाठी त्यांना मदत करणाऱ्या त्यांच्या कुटुंबीयांचेही मी अभिनंदन करतो. सर्वांच्या सहकार्याने दिलेली जबाबदारी मी पार पाडली,’ असे रावत यांनी सांगितले. लष्कराची पुनर्रचना व शस्त्रास्त्रांच्या आधुनिकीकरणावर भर देणार असल्याचे त्यांनी नमूद केले.
तिन्ही संरक्षण दलांमध्ये समन्वय साधण्यासाठी सरसेनापतिपद निर्माण करण्यात आले आहे. त्या पदावरून सेवानिवृत्तीसाठी ६५ वर्षे ही वयोमर्यादा आहे. सरसेनापती हे संरक्षणमंत्र्यांचे मुख्य लष्करी सल्लागार असतील. या पदाच्या निर्मितीला गेल्या आठवड्यात केंद्रीय मंत्रिमंडळाने मंजुरी दिली होती. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी स्वातंत्र्यदिनी केलेल्या भाषणात या पदनिर्मितीची घोषणा केली होती.
